Gesamtkunstwerk dawniej i obecnie – projektowanie holistyczne
Gesamtkunstwerk, czyli synteza sztuk.
Zakłada łączenie różnych form plastycznych w jedno dzieło kompletne. Wykorzystuje różne techniki i dziedziny sztuki jako harmonijną i zgraną całość.
Zaczynając od historii sztuki łączącej ideę syntezy sztuk możemy się przenieść w czasie nawet do antyku, mimo że jej początki nie miały na celu trzymania się konkretnych zasad. Tak naprawdę już za w starożytnym Egipcie możemy natknąć się na łączenie słowa z obrazem za pomocą hieroglifów, czy też później – w średniowiecznych książkach które były spójne w obrazowaniu treści za pomocą ilustracji. Często same litery miały charakter odpowiadający formie przekazu obiektu. Możemy to porównać do dzisiejszych komiksów.
Były takie postacie w historii, które z zamiłowaniem zajmowały się wieloma ścieżkami sztuki.
Jedna z nich jest Hildegarda z Bingen i zdecydowanie możemy o niej powiedzieć jako kobiecie o wielu powołaniach. Była poetką, malarką i kompozytorką. Oprócz tego zajmowała się też teologią, filozofią i leczeniem naturalnym. Zdecydowanie była wizjonerką, bo już wtedy ceniła to, co dzisiaj nazwalibyśmy żywnością ekologiczną.
W renesansie istniał ideał osoby uczonej, posiadającej wiele talentów oraz niemal encyklopedyczną wiedzę.
Człowiek renesansu oczywiście musiał być obeznany ze wszystkimi aspektami sztuki, tak żeby jego twórczość była jak najbardziej obszerna. Takimi ludźmi były również niektóre postaci z antyku czy średniowiecza jak np. Arystoteles, Albert Wielki czy Tomasz z Akwinu.
Jednak to dopiero w baroku w pełni świadomie korzystano z łączenia sztuk plastycznych z literaturą. Sama opera ma ujednolicać widziany obraz poprzez muzykę, scenografie oraz wyśpiewany tekst literacki i jest bliska perfekcji idei syntezy sztuk. Również rzeźby i kompozycje rzeźbiarskie miały wzbudzać podziw i zachwyt. Na przykład te znajdujące się w świątyniach często oprócz samej materialnej formy miały towarzystwo muzyki oraz wpadającego światła przez sprytnie rozplanowane szczeliny w architekturze. Taka gra słońca była wówczas uwielbiana przez artystów i odbiorców. Pozwalało to przeżyć niemal mistyczne doznania.
Po oświeceniu, które raczej oddzielało od siebie każdą ze sztuk i z naciskiem dążyło do znalezienia różnic nastała era romantyzmu. W romantyzmie na nowo odkryto wydźwięk i bogactwo myślenia o sztuce jak o całej skomplikowanej kompozycji środków i technik potrzebnej do stworzenia czegoś niezwykłego.
Brano pod uwagę doznania osoby oglądającej dzieło, albo raczej przeżywającej je.
Przez wszystkie te lata najbardziej czerpały od siebie literatura i malarstwo przenikając się wzajemnie. Przykładowo impresjonizm przeniknął do tekstów m.in. Tetmajera, który za wszelką cenę chciał uchwycić ulotność chwil i zdarzeń. Opisy wydarzeń były wręcz malarskie, a artyści bardzo chętnie oddawali przekaz za pomocą doznań zmysłowych.
Pod koniec XIX wieku chciano zerwać z wszechobecnym historyzmem. Istniała chęć na odkrycie czegoś nowego i uwolnieniu się od akademizmu
W secesji pojęcie syntezy sztuki nabrało sensownego znaczenia w wyrobach wzorów do produkcji przemysłowej. Artyści czerpali zarówno z ornamentów rzeźbiarskich jak i rzemieślniczych. Inspirowali się architekturą i detalami jakie były wszechobecne we wcześniejszych epokach. Były to dopiero początki wzornictwa jakie znamy dzisiaj. Niestety sztuka zeszła na boczny plan, gdyż o wiele bardziej opłacalne zaczęły być masowe wyroby z fabryk. Ta jedność opierała się głównie na połączeniu w szczególności rzemiosła artystycznego, architektury, w tym projektowania wnętrz, rzeźby czy grafiki.
Kształtujący się wówczas ruch Arts & Crafts sięgnął z powrotem do tradycyjnego rzemiosła, a ich głównym celem było rozpowszechnienie idei żeby wnętrza były projektowane w całości przez artystów i projektantów.
Dziełem kompletnym można nazwać Pałac Stocleta, który jest prywatną rezydencją w Brukseli, zaprojektowaną przez Josefa Hoffamana.
Jest zbudowany w harmonijnym duchu secesji, gdzie każdy najmniejszy detal jest skrupulatnie przemyślany i dopasowany do całości. Wszystko od kafelków na podłodze po dobór sztućców, a nawet wizja ogrodu jest skonstruowana jednomyślnie. Integracja wszystkich elementów w tej przestrzeni daje efekt, że sam budynek jako architektura nie dałby rady istnieć sam w sobie.
Bez ingerencji zaprojektowanych tkanin, faktur, mebli i dekoracji, czy tez dobór dzieł uzupełniających ściany bydynku (obrazy Gustava Klimta i innych cenionych artystów), napewno nie szczyciłby się tak ogromnym uznaniem. Wszystkie pomieszczenia korespondują ze sobą, mimo że nie są identyczne.
Dzisiejsze holistyczne podejście do projektowania polega na całościowym uwzględnieniu wszystkich zjawisk, które mogą wpłynąć na postrzeganie dzieła. Przykładowo w architekturze liczy się ergonomia, dostęp do środowiska naturalnego czy zdrowie osób, które będą korzystać z danej przestrzeni. Ważna jest pozytywna afirmacja życia, aby pomieszczenia lub otoczenie w którym przebywamy było jak najbardziej komfortowe dla użytkowników.
Analiza zmian w sztukach wizualnych w ostatnim czasie, szczególnie w obrębie wystawienniczym spowodowała, że już nie samo dzieło kompletne jest dziełem kompletnym, ale wliczana jest w nie też przestrzeń, w którym się znajduje. Projekty wystaw skupiają uwagę na tym, aby dany obiekt był jak najlepiej odebrany, podkręcając jego atuty i przekaz. Często sama ta przestrzeń staje się skomplikowanym założeniem artystycznym.
https://unesco.com.pl/wp-content/uploads/2020/11/1409127926-0.jpg
Responses