batalha
styl gotycki
+ wszystkie detale gotyckie !!! (na końcu)
Jak tu żyć, kiedy wkoło tyle pięknych rzeczy. Dopiero co skończyłem pisać artykuł o opactwie cysterskim w Alcobaca. Ale to wygląda tak … co mam zrobić kiedy architektura rozgrzewa mnie do czerwoności. Konfucjusz kiedyś powiedział :
“Jeżeli w życiu będziesz robić to co kochasz to nigdy nie pójdziesz do pracy”
I kiedy wpadam do takiego opactwa jak Alcobaca czy Batalha to zapominam o Bożym świecie. Nie wiem czy jestem w pracy czy dotykam najwspanialszej rozrywki jaką mogę sobie zapewnić. Ofotografowany zostaje każdy detal, każde ujęcie. Wszystko mnie ineteresuje. I wkurzam się kiedy wycieczka musi jechać dalej.
Zapraszam Cię na foto-wycieczkę po tym wspaniałym obiekcie. I zachęcam do zakochania się w architekturze. A jeżeli jesteś kandydatem na architekturę to wiedz, że dobrze wybrałeś. Ja osobiście nie mógłbym robić żadnego innego zawodu. A w przycisku niżej masz mój poprzedni artykuł opactwie w Alcobaca.
02
Styl gotycki - krótka foto zajawka - zobacz co cię czeka w tym artykule
Zapraszamy na kurs rysunku na architekturę gdzie nauczysz się rysować te wszystkie rzeczy
03
Gotyk późny i bardzo późny 😉
Cztery gotyckie okna
Na poniższych czterech zdjęciach możesz prześledzić na czym polega przejście od gotyku wczesnego do gotyku późnego. A nawet do wariacji na temat gotyku. Ostatnie to już prawdziwy czad.
Jak wygląda gotyk wczesny
Okno w gotyku wczesnym jest mało rozrzeźbione. Maswerk jest prosty oparty na nieskomplikowanych formach geometrycznych. Tu przykład okna z Bragi w Portugalii.
Jak wygląda gotyk klasyczny
Wraz ze wzrostem kunsztu budowlanego okno staje się coraz szersze a jego wypełnienie jest dużo bogatsze. Tu na zdjęciu przykład z katedry w Batalha.
Jak wygląda gotyk późny
W tym samym klasztorze mamy przykład okna w stylu późnym. Jest to fragment ściany pomiędzy kapitularzem a krużgankami. Porównaj proszę je z taką samą funkcją którą prezentowałem w Alcobaca. Ten artykuł ma również prezentować charakterystyczne detale. Niżej w formie encyklopedycznej wyjaśnię co to jest widoczny tutaj trójliść i rybie pęcherze.
Jak wygląda gotyk kiedy już wszystko się powali
Kiedy w we Włoszech od początku Cinqucenta rozwija się renesans to w pozostałych częściach Europy gotyk przeszedł do fazy "wariackiej" Chyba najlepszym tego przykładem jest styl manueliński. Maswerk stracił swój pierwotny charakter. Gotyckie laskowania zastąpione zostały fantazyjnymi formami roślinnymi. Warto w tym miejscu wspomnieć jeszcze angielski styl perpendykularny. Palce lizać !
04
gotycki Klasztor w batalha
Kilka ważnych dat
To od tego roku umownie uznaje się, że Gotyk wystartował – Opactwo St Denis – tylko, że to we Francji
Zobacz ! Ten klasztor zaczęto budować bardzo późno. Dlatego jest w stylu gotyku późnego i bardzo późnego 😉
Z nieznanych przyczyn budowa zostaje zawieszona w 1533 roku. Ostatnią rzeczą będą tzw niedokończone kaplice w stylu manuelińskim.
Słów kilka na temat klasztoru w Batalha
Klasztor w Batalha (zwracam uwagę na zbieżność ze słowem batalia) powstał jako obiekt wotywny. Czyli w podzięce za wygraną bitwę.
A chodziło o bitwę pod Aljubarrotą pomiędzy Hiszpanią a Portugalią.
Dla nas, Polaków to trochę egzotyczne, że Portugalczycy biją się z Hiszpanami. Wpadając, tu i ówdzie ,na dobrą mocną kawę zauważyliśmy, że Portugalczycy niechętnie mówią po hiszpańsku – a właściwie po kastylijsku bo to cy my potocznie nazywamy językiem hiszpańskim to język środka Hiszpanii. Ta niechęć jest widoczna. Nie jest może tak silna jak między innymi nacjami ale jest.
Bitwę wygrała Portugalia i w ramach podziękowania król Jan I zdecydował się zbudować klasztor. Ciekawa jest historia wyboru miejsca. Król miał rzucić dzidą i tam gdzie spadnie miał powstać obiekt. Piękne. Tylko tyle, że między Aljubarrotą a Batalha jest 14 km ! Wtedy to byli mężczyźni. W obecnych czasach w rzucie oszczepem nikt by mu nie podskoczył. Na Olimpiadzie wór medali 🙂
Klasztor powstał. Budowali go jednak bardzo długo. Od 1386 roku do 1517. Nie został ukończony. Świadczą o tym niedokończone kaplice. (niżej jest oddzielna galeria)
Jeżeli start budowy był w 1386 roku to oznacza że w tym czasie zaczęto planować. Jest to już gotyk późny lub poklasyczny. Jest też nazywany gotykiem międzynarodowym. Na początku XV wieku mury pewnie sięgały już znacznych wysokości. Wtedy też pojawiają się detale po których można określić epokę a bardziej jej część.
Nie bez znaczenia jest też układ sił. Bo pod Aljubarrotą owszem walczyli Portuglaczycy z Hiszpanami ale ważne są wojska wspierające. Miało to wpływ na estetykę ! Jakim cudem?
Otóż Portugalia trzymała z Anglia. Hiszpanów wspierali Francuzi. I w klasztorze w Batalha widać wpływ nurtu gotyku angielskiego. To się wyczuwa. Król Jan I za małżonkę wziął sobie Filipę Lancaster. I zagadkę mamy rozwiązaną skąd wpływy angielskie.
A teraz wyszczególnienie najważniejszych składowych opactwa w Batalha :
Kościół Dominikanów w Batalha
Na zdjęciu widzisz piękny przykład sklepień żebrowych. Wyraźnie widać żebra, wysklepkę i zwornik. Zwornik to , to coś okrągłego w środku gdzie zbiegają się żebra. Wysklepka to te kamienie wypełniające przestrzeń między żebrami. Kościół w Batalha przynależał do Dominikanów aż do XIX wieku kiedy to w Portugalii sukcesywnie rozwiązano zakony. Kościół ma 80 metrów długości i uchodzi za największą gotycką świątynię w Portugalii.
Kaplica fundatora - Jana I wielkiego
Kaplicę ufundował Jan I Wielki. I tu też jest pochowany. Na środku mamy grobowiec jego angielskiej żony - Filipy Lancaster. Kaplica robi niesamowite wrażenie i warto ją odwiedzić. Niestety ciężko jej zrobić dobre zdjęcie ponieważ jest smukła. Nie mieści się w kadrze.
Na tym zdjęciu widać spiętrzenie służek. Służki to te smukłe kolumienki biegnące od żeber. Wrażenie robią też liczne witraże.
Sala Kapitularna
To wnętrze to festiwal jednego sklepienia. Jak widzisz po środku mamy gigantyczne sklepienie gwieździste. Robi niesamowite wrażenie. Obecnie w sali kapitularnej jest portugalski grób Nieznanego Żołnierza. Symbolicznie pochowano tu szczątki dwóch żołnierzy którzy zginęli podczas I Wojny Światowej. Na ścianie północnej jest powieszony Chrystus ze zbombardowanego kościoła we Francji. Jest okaleczony. Nie ma nóg i rąk.
Krużganki I - absolutna rewelacja
Te krużganki pojawiają się we wszystkich opracowaniach dotyczących gotyku na świecie. Nie ma innego odpowiednika który byłby tej klasy. Doskonały przykład stylu manuelińskiego. W rozdziale niżej masz więcej przykładów z terenu Portugalii. Wybierz się do tego kraju żeby to zobaczyć na własne oczy.
Wirydarz Alfonsa
Kompletna opozycja do prezentowanych obok krużganków Jana I. Mimo, że budowano je później.
Niedokończone kaplice
Na pierwszy rzut oka wszystko wydaje się skończone. Wewnątrz jednak nie ma dachu.
Przejrzyj nasze kursy – może wybierzesz coś dla siebie :
05
styl manueliński - sznurek z porostami
Styl manueliński – dokładne wyjaśnienie
Cztery przykłady architektury manuelińskiej :
- Opactwo w Batalha
- Klasztor Hieronimitów w Lisbonie
- Wieża Belem w Lizbonie
- Klasztor w Tomar
Galeria stylu Manuelińskiego
Jeżeli uważasz że ten artykuł jest dobry poleć go swoim znajomym :
06
Niedokończone kaplice
Niedokończone kaplice - galeria niewiarygodna
07
detale gotyckie - wszystkie w jednym miejscu
W poniższej galerii zaprezentuję najważniejsze detale gotyckie. Po lewej stronie będzie nazwa detalu i jego objaśnienie. Po prawej obiekt z którego pochodzi. Wraz z unikalnym opisem. Budowle które są wzięte do wyjaśnienia to obiekty piękne i ważne. Natomiast unikałem dzieł oczywistych – te pewnie znasz. I tak na przykład w pozycji pierwszej mamy arcyciekawą katedrę z Freiburga. Posiada Ona najpiękniejszą gotycką wieżę. Poza tym w kaplicach promienistych ma późnogotyckie maswerk. Są do tego stopnia unikalne, że obfotografowałem je wszystkie.
W kolejnym rozdziale wstawię galerię wszystkich pięknych detali które nie zmieściły się w wyższych partiach tego tekstu.
Rzygacz
Tą piękną nazwą określa się wyjątkowo kreatywne potraktowanie rynny. Zobacz na tym zdjęciu widać jak woda ścieka z dachu. Takie rozwiązanie dawało bardzo fajną użyteczność - odsuwało wodę od muru. Dzięki temu unikano namoczenia. A co za tym idzie brzydkich zacieków, przebarwień i zagrzybienia. Gotycki artysta mógł sobie tu poszaleć. Do tego stopnia, że czasami przyjmowały one kształty wulgarne. I tak np. w jednym z kościołów średniowiecznej Portugalii Rzygacz przyjął formę wypiętego tyłka. Skierowany był on w kierunku granicy z Hiszpanią 🙂 W galerii niżej pokażę inne niesamowite rzygacze.
Katedra we Freiburgu
To zdjęcie pokazuje ogrom zniszczeń Freiburga. Dlaczego katedra sie ostała ? Być może była ważnym punktem odniesienia dla lotnictwa alianckiego. A być może oszczędzono ją specjalnie. Rzeczywiście jest piękna ! I przede wszystkim autentyczna ! Niewiele dodano poprawek w XIX wieku.
Świetnie też widać fazy budowy. Korpus nawowy wykonany był w gotyku klasycznym. Sekcja wieżowa to gotyk poklasyczny. Chór to gotyk późny to tam właśnie są te genialne maswerki.
Pozostała jeszcze sekcja środkowa - romańska - na końcu dorzucę kilka zdjęć bo detale są z niej piękne.
Maswerk - najważniejszy detal gotycki
Maswerk - detal gotycki. Kamienne wypełnienie okna.
Katedra w Strasburgu to była pierwsza tej wielkości katedra jaką zwiedziłem. Pamiętam jak w sierpniu 1997 roku pojechaliśmy popatrzeć na architekturę w Niemczech i Francji. Do Strasburga dojechaliśmy o świcie. Już z 30 km majaczyła Ona - gigantyczna katedra. Wokół, nad polami wypełnionymi winnicami unosiła się letnia mgiełka. Wschodzące słońce rozświetlało ją intensywnie. Nad tym białym puchem dumnie wystawała wieża. nawet z tak daleka widać było jej ażurowość.
Katedra w Strasburgu
T
Laskowanie i profile
Maswerk składa się z geometrycznych form. Podstawową figurą maswerku był trójkąt równoboczny. maswerk zbudowany jest z laskowań i profili. Na tym ciekawym zdjęciu widać zbliżenie. Kiedy patrzymy na taki detal z daleka to widzimy misterną siateczkę wypełnienia. Kiedy podejdziemy bliżej widzimy że to solidna kamienna robota. Tu przykład z katedry w Konstancji. Zdjęcie zrobione na plenerze Sierpniu 2018 roku.
Katedra w Konstancji
To był jeden z wielu obiektów gotyckich które na tym plenerze obejrzeliśmy. W porównaniu ze Starsburgiem i Freiburgiem katedra w Konstancji prezentowała się słabiej choć nadal robiła wrażenie.
Specjalizujemy się w przygotowaniu kandydatów na architekturę ale zobacz wszystkie nasze kursy
Gomółki - średniowieczne wypełnienie okna
O takie zdjęcie ciężko. Tu masz przykład jak wyglądało średniowieczne wypełnienie okna. Pamiętaj, że witraże były bardzo drogie i w zasadzie zarezerwowane do kościołów. Zwykłe okna wypełniano czymś na wzór "denek od butelek" To zdjęcie również pochodzi ze Strasburga. Zobacz - odbija się wieża katedry. Trzecim , choć bardzo rzadkim wypełnieniem był cienkie płyty alabastru. To też bardzo drogie rozwiązanie.
...
Chociaż było jeszcze jedno miejsce gdzie zaopatrywano się w wypełnienie okna - rzeźnia. Otóż najtańsze, choć dość ne trwałe były rozciągnięte błony zabitych zwierząt.
Służki + wertykalizm
Na Historii Architektury Powszechnej uczy się studentów o dwóch wątkach kompozycyjnych katedr. W Anglii ma to być horyzontalizm a we Francji wertykalizm. Ciężko o lepszy przykład wertykalizmu niż taki. Pionowe służki schodzą od kapiteli aż do samego dołu. Niczym nie są przełamane. Robi to olbrzymie wrażenie - istny kamieniołom. Zawsze lubiłem takie ujęcia.
Kwiaton
Na tym obrazku mamy nawet dwa kwiatony. Jeden ten po lewej stronie jest jaśniejszy. Ten po prawej bardziej czarny. Kwiatonami zwieńczano pinakle zwane też fialami czy sterczynami.
Katedra w Ulm
Katedra w Ulm słynie przede wszystkim z jednej rzeczy. Jest to najwyższa katedra gotycka na świecie. Liczy 161 metrów. To więcej niż wieżowiec Marriott w Warszawie który liczy 142 m. Drobnym minusem jest to, że wieża pochodzi z XIX wieku. W tym czasie kończono wiele katedr. Swoją wysokość osiągnęły wtedy katedry w Kolonii i Pradze.
Czołganki
Jeszcze raz zaglądamy do katedry we Freiburgu.
Sklepienie krzyżowo żebrowe
Spacerując po Strasburgu odwiedziliśmy "zwykły" kościół parafialny. Warto było. Naszym oczom ukazały się czyste sklepienia krzyżowo żebrowe. Doskonale widać tu też służki. Żebra opierają się na smukłych kolumienkach schodzących do samej posadzki. To są właśnie służki.
Głowice kolumn gotyckich
Kliknij ten przycisk, by zmienić ten tekst. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Fryz arkadkowy gotycki
Kliknij ten przycisk, by zmienić ten tekst. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Wimperga
Kliknij ten przycisk, by zmienić ten tekst. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Votivkirche w Wiedniu
Kliknij ten przycisk, by zmienić ten tekst. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Rozeta gotycka - Freiburg
Kliknij ten przycisk, by zmienić ten tekst. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Rozeta gotycka - Strasburg
Kliknij ten przycisk, by zmienić ten tekst. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Skarpa - przypora
Tutaj fajny i subtelny detal katedry w Bratysławie. Zdjęcie zrobione na plenerze Bratysława-Wiedeń 2017
Łuk przyporowy
W klimacie łagodniejszym łuki przyporowe były dodawane ponad dachami naw bocznych katedr
Zwornik
Kluczowym kamieniem w całym sklepieniu jest ... klucz. Lub lepsza nazwa - zwornik. Jest to kamień który klinował całe sklepienie. Trzeba pamiętać, że duża część łuków nie miała zap1rawy. Wszystko działało na zasadzie siły ściskania. Ostatecznym kamienieniem który wszystko naciskał był zwornik. Działało to tak - najpierw zwornik naciskał kamienie żebra leżące najbliżej niego. Te kamienie naciskały kolejne profile żebra. Te znou przechodziły w służki. A służki sprawdzały obciążenie na fundamenty. Jak dobrze się wszytko wykona to nie potrzeba nawet grama zaprawy. Problemem jest tylko to, że żeby sklepienie się zasklepiło potrzeba było zrobić specjalną drewnianą konstrukcję. Nazywamy je krążyną.
Wspornik
Wspornik to znany detal konstrukcyjny. W skrócie - wspornik coś wspiera, podpiera. Na zdjęciu macie neo-gotycki wspornik kamienicy z Ulm. Wsporniki miały różne motywy. Jeżeli utrzymywały świętego to pod spodem mógł być anioł czy też atrybuty męki. Jeżeli był to fragment świecki to wtedy postać mogła trzymać atrybuty cechu. Zdarzały się też sytuacje w których we wsporniku umieszczany był architekt obiektu. Były też motywy z fauny i flory.
Mur pruski - konstrukcja szachulcowa
Ten dom wykonany jest w konstrukcji szachulcowej. U nas często mówi się "mur pruski". Trochę błędnie ponieważ była to konstrukcja rozpowszechniona bardzo szeroko.
To tak jak w Polsce taki mały szkodnik-robaczek nazywa się prusakiem. A u Niemców nazywają go polakiem. Tak wymiana uprzejmości ponad podziałami 😉
Konstrukcja szachulcowa polega na tym, że z drewna wykonuje się konstrukcje a wypełnia np. cegłą. Potem wnęki maluje się na biało i powstaje taka urocza grafika na elewacji. Z biegiem lat drewno wygina się co daje takie bajkowe klimaty.
La Petit France w Strasburgu
Kiedy przejdziemy sobie kilkaset metrów od katedry sztrasburskiej, napotkamy małą uroczą dzielnicę. Nosi ona nazwę "La petit France" - Mała Francja. Warto to zobaczyć. Na powierzchni kilkudziesięciu hektarów jest zachowana urbanistyka średniowieczna. Wszystkie domy pochodzą z jednego okresu. Co tu dużo mówić po prostu popatrz.
Na plenerze który zorganizowaliśmy w 2018 roku wiele osób porzuciło rysowanie wybitnej katedry na rzecz wybitnych zaułków La Petit France.
Gotyk późny - laskowania
We wczesnym gotyku detal był oparty na prostej geometrii. Jednak styl ten trwał w przybliżeniu od 1150 do 1550. W ciągu czterystu lat ewoluował niesamowicie. Gdy słucha się Gawęd o Sztuce Bożeny Fabiani i autorka przytacza statystki dotyczące ilości rzeźb w jednej tylko katedrze np. w Amiens (ponad 3.500) to nie sposób się nie zgodzić z tym, że styl musiał ewoluować.
Na tym zdjęciu masz ościeża z laskowaniami. Są one misternie powyginane i rozczłonkowane. Tak właśnie robiono w gotyku późnym. W Galerii Gotyckiej niżej jest kila zdjęć z maswerkami późnogotyckimi z katedry we Freiburgu - prawdziwa uczta !
Pismo gotyckie
W jednym z kościołów natrafiłem na przepiękną inskrypcję gotycką. No właśnie. Pytanie czy gotycką czy neo-gotycką ? Jak rozróżnić gotyk od neogotyku. Najprościej - dotrzeć do opracowań naukowych i doczytać. Ale nie oszukujmy się - prawie nikt tego nie zrobi. Więc można próbować zrobić to na oko. Jeżeli jakiś detal, jakiś fragment wygląda tak jakby zrobiono go wczoraj to raczej będzie to neogotyk. Jeżeli oglądany fragment jest nieostry, z licznymi uszkodzeniami to prawdopodobnie mamy do czynienia z autentykiem ... prawdopodobnie.
Sklepienie krzyżowo żebrowe
Tu masz klasyczne sklepienie krzyżowo żebrowe. Oparte jest na prostokącie. W środku mamy zwornik do którego zmierzają żebra. Widać też jak z żeber odchodzą służki. Na tym zdjęciu widać na czym polega gotyk i dlaczego możliwe były tak wielkie okna. Gotyk to szkielet ! To właśnie przeniesienie ciężaru na żebra i filary pozwoliły odciążyć ścianę. A w następstwie tego można było dawać wielkie okna.
Ciekawostką jest też dlaczego ten centralny zwornik ma dziurę. Dlaczego się nie zawali ?
Najprościej - bo jest okrągły i tam też występuje ściskanie. A dlaczego ma dziurę ? Żeby odprowadzić parę wodną. Tysiące osób a katedrze wydychały mnóstwo pary wodnej. Czyli była to wentylacja. Dodatkowo można by było spuścić łańcuch z żyrandolem na świece. A no właśnie ... jeszcze dym ze świec 😉
Sklepienie gwiaździste
Kliknij ten przycisk, by zmienić ten tekst. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Sklepienie sieciowe
Kliknij ten przycisk, by zmienić ten tekst. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Sklepienie płynące
Kliknij ten przycisk, by zmienić ten tekst. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.
Detal gotycki w rysunku
Portal - żelazny temat
W naszej pracowni mamy wiele ćwiczeń w których rysujemy gotyk. Na obrazku niżej masz świetny rysunek ołówkiem narożnika katedry Notre Dame w Paryżu. Świetnie w perspektywie oddane są detale. Widać też sprawnie narysowane rzygacze i gargulce. Ten temat przerabiamy w ramach kursu rysunku architektonicznego Archimistrz.
A rysunek powstał na najlepszym kursie rysunku w Gdańsku.
Jak to mawiał prof. Henryk Dąbrowski – rysunek architektoniczny to kształtowanie formy poprzez analizę struktur wewnętrznych 😉 Brrrr ….
Brzmi strasznie ale jest całkiem ok. Chodzi o to, że kandydat na architekturę wszystko konstruuje w perspektywie. I takim ćwiczeniem jest portal gotycki który masz na poniższym obrazku. Jest to temat dla uczniów drugiego roku.
Serdecznie i osobiście zapraszam na kurs rysunku na architekturę.
Architektura jest naprawdę super !
Zapisz się na kurs rysowania architektury
Rysunki architektoniczne - Galeria
Przez lata w naszej pracowni powstało mnóstwo świetnych prac gdzie motywem przewodnim jest gotyk. Tylko zobacz :
Historia Sztuki dr. Freusa
Archimistrz
08
gotycka galeria - 15 zdjęć zapierających dech w piersiach
A zdjęć które mam w swoich zbiorach na temat gotyku to już kilkanaście tysięcy. W Architekturze jestem zakochany. Kiedy wpadam do jakiegoś miasta to rozpoczyna się szaleństwo fotografowania choćby najdrobniejszych detali. Poniżej ostatnia galeria w tym wpisie. Prezentuję tu 15 zdjęć które pięknie pokazują czym gotyk jest.
Napracowałem się. Wybrać zdjęcia, obrobić je , dostosować do strony www, napisać teksty, zadbać o układ. To sporo roboty. A to wszystko dla Ciebie !
… no i z miłości do architektury. [POLECAM]
Zwracam się z gorącą prośbą o udostępnienie tego w Social Media (przyciski masz z boku)
Jak możesz wklej link do tego artykułu na swojej stronie czy blogu. Niech ta treść służy też innym.
Dziękuję.
Autor : Wojciech Domińczak.