Analiza obrazu do matury z historii sztuki

Pisząc maturę z historii sztuki musimy wiedzieć, że analiza nie zawsze będzie dotyczyć dzieła, które znamy. Tak naprawdę, nawet jeśli znamy dany obiek nie jesteśmy w stanie wykuć na blachę wszystkich jego cech. Dobrze byłoby znać jego epokę i styl, mieć szerszy kontekst, żeby popisać się wiedzą, którą powinniśmy posiadać przystępując do matury z historii sztuki. Większość rzeczy jednak da się wywnioskować po samym spojrzeniu i uzyskać naprawdę dobry wynik.

Specjalnie został wybrany obraz, który dla większości nie jest znany. Możemy kojarzyć artystę Canaletto (młodszy), czyli Bernardo Bellotto, który aktywnie działał w Polsce jako nadworny malarz Stanisława Augusta Poniatowskiego.

I na pierwszy rzut oka można by pomyśleć, że jest to jego dzieło. I bardzo byśmy się nie pomylili, ponieważ obraz ten namalował wuj i nauczyciel Bernarda – Canaletto, czyli Antonio Canal, który był ówcześnie najlepszym pejzażystą miejskim w Wenecji. Nic zatem dziwnego, że ich warsztat jest do siebie tak podobny.

Ale załóżmy właśnie, że nie znacie danego dzieła. Co w takiej sytuacji?

Musimy rozłożyć sobie wszystko na czynniki pierwsze – od kompozycji, aż po same detale.

Trzeba zatem dokładnie zbadać kolorystykę i to jak kolory mają się do siebie. Określenie kompozycji też nie powinno sprawić nam trudności.
Najłatwiej rozpoznać czy kompozycja jest otwarta czy zamknięta. Napewno takie podstawy mieliście już w podstawówce. Otwarta jest wtedy gdy elementy wystają nam poza krawędzie ramy i dopowiadają nam, że poza danym kadrem jest jeszcze przestrzeń. Zamknięta natomiast wszystkie obiekty skupiają się raczej w obrębie dzieła. Możemy też w tym momencie zaznaczyć czy jest ona centralna, czy może rozproszona. Mamy też do „wyboru” kompozycje prostą i złożona i sami musimy to ocenić na podstawie ilości postaci i charakterystycznych obiektów. Sprawdzamy też symetryczność danej przestrzeni i krótko opisujemy jak rozmieszczone są elementy.

Zobaczmy, gdzie na płótnie znajduje się horyzont, który będzie wyznacznikiem całej perspektywy. Czy jest to panorama z lotu ptaka, czy może żabia z poziomu ziemii? Ważne jest też, aby podać ile planów ma cała kompozycja.

Jeśli chodzi o określenie kolorystyki to musimy najpierw zauważyć czy gama barw jest wąska czy szeroka, to znaczy czy barwy są określone jako jednolicie ciepłe albo jednolicie zimne, albo może jest to ogólna mieszanina wszystkich temperatur. Od razu też musimy określić te tonacje oraz to czy są raczej jasne czy może ciemne, albo chociaż zauważmy, które przeważają na obrazie. Sprawdź czy barwy są skontrastowane i na ile intensywne jest ich nasycenie. Napisz też jaki kolor dominuje w danej przestrzeni i czy może istnieją akcenty lub bliki kolorystyczne.

Przechodząc do analizy światła fajnie jest określić jego źródło oraz czy jest ono naturalne czy może sztuczne. Czy znajduje się ono w obrębie obrazu czy może pochodzi z bliżej nieokreślonego miejsca. Zazwyczaj nie jest to skomplikowane do opisania i łatwo przemycić to w dobrej kompozycji pracy. Przy okazji zaznaczmy czy światło jest skupione czy rozproszone i czy istnieje jakieś miejsce które wyjątkowo mocno emanuje światłem.

Ważne jest też, żeby zaznaczyć czy na obrazie znajduje się jedna postać, czy jest to raczej zbiorowisko wielu ludzi. Może są tam zawarte jakieś scenki rodzajowe lub dopełnienie przestrzeni pobocznymi postaciami. Czy są oni głównym wątkiem sceny, czy może stanowią jedynie część danego otoczenia. To wszystko ma duży wydźwięk w postrzeganiu dzieła. Patrząc na nie często utożsamiamy się z bohaterami lub dzięki nim mamy wgląd w to co artysta chciał przekazać lub jakie emocje poruszyć. Dobrze jest też zaznaczyć co robią te osoby, jeśli ma to wyraźne znaczenie.

Ważne jest również określenie stylu, ale jeśli nie jesteśmy pewni epoki z jakiej dane dzieło pochodzi możemy rozłożyć wszystkie elementy na części pierwsze i spróbować określić chociaż z jakimi epokami można to wszystko połączyć.

Spróbujmy doszukać się jakiś odniesień z szerszej perspektywy dziejów. Na przykład od kogo artysta mógł zaczerpnąć daną technikę czy formę. Nie bójmy się zawierać w opisach własnych skojarzeń czy porównań, bo to one najbardziej potrafią wzbogacić waszą pracę.

Przy analizie dzieła sztuki wiedz, że większość punktów przyznawanych jest właśnie za aspekt poprawnego „odczytania”. Szkoląc przyszłych historyków sztuki oczekuje się od nich, że będą potrafili zbadać większość dzieł po samym ich obejrzeniu.

—> przykładowy opis dzieła sztuki (reprodukcja obrazu znajduje się pod opisem):

Obraz „Wejście na Grand Canal” został wykonany w 1730 roku przez weneckiego malarza, rysownika i wedutystę Giovanniego Antonio Canala, zwanego Canaletto . Powstał na płótnie techniką olejną i ma kształt prostokąta o wymiarach 49.6 cm wysokości na 73.6 cm szerokości. Obecnie znajduje się w Museum of Fine Arts w Houston, w Teksas. Jest to rokokowy krajobraz przedstawiający architekturę ówczesnej Wenecji. Po lewej stronie artysta odwzorował barokową bazylikę Santa Maria della Salute, która stanowi dominantę architektoniczną całego dzieła. Na pierwszy plan wysuwają się mieszkańcy miasta w swoich łódkach. Płyną oni po spokojnej wodzie w kierunku bazyliki. Są tam też osoby cumujące przy pomoście na Grand Canal. Tafla wody ciągnie się przez środek malowidła ku horyzontowi, gdzie zmienia kierunek w prawo i wpada pomiędzy budynki. Od prawej strony obraz zamykają weneckie kamieniczki oświetlone ciepłym światłem słońca.

Kompozycja jest wieloplanowa, otwarta oraz statyczna z zastosowaniem dużej liczby linii pionowych. Architekturę miasta przedstawiono w perspektywie linearnej, gdzie punkt zbiegu delikatnie kieruje się w prawą stronę. Praca ma charakter rysunkowy. Główną rolę odgrywa linia oraz doskonały szkic i podrys autora, który dzięki zastosowaniu camery obscura zdołał oddać wszystkie detale elementów z niezwykłą precyzją, tworząc przy tym niesamowicie realistyczne dzieło. Horyzont obrazu ustawiony jest nieco poniżej środka i składają się na niego oddalone kamienice i skręcająca linia wody. Szeroka paleta barw użyta w tym dziele jest jasna ze znaczną przewagą barw ciepłych, głównie złamanych. Pas zabudowy w odcieniach brązu zwęża się zgodnie zasadami perspektywy linearnej do środka horyzontu i dzieli obraz poziomo na dwie części, gdzie woda kanału jest oświetlona słońcem oraz odbijają się w niej kamienice, co nadaje jej ciepłe tony zieleni morskiej. Górną połowę obrazu zajmuje błękitne niebo w znacznie chłodniejszych barwach niż reszta obrazu. Jest ono lekko przysłonięte białymi chmurami, które rozmywają się ku horyzontowi. Opozycyjna harmonia barw jest określona przez kontrastowe zestawienie odcieni żółci i brązu z zielenią i błękitem.

Źródłem oświetlenia obrazu jest rozproszone naturalne światło słońca, padające spoza obrazu, od lewej strony odbiorcy. Zostało ono strategicznie umieszczone zalewając światłem bazylikę, kanał z łódkami oraz kamienice, w celu wyeksponowania piękna architektury miasta. Jest ono wyraziste i powoduje silne kontrasty świetlne, które są widoczne szczególnie przy ostrych załamaniach cieni na budynkach oraz w półcieniach na wodzie, które zostały rzucone przez łódki. Na białych koszulach mieszkańców dostrzegamy wyraźnie zarysowane refleksy świetlne, które są uwydatnione przez ciemniejsze tło kamienic znajdujących się za nimi. Cały obraz przywołuje uczucie ciepłej, słonecznej atmosfery.